نبض خلیج گرگان کند می زند/ قهر دریا با ساحل نشینان

خبرگزاری مهر، گروه استان ها: تا چشم کار می کند زمین ترک خورده و علف های هرز را می بینید. در کنار آن ها اسکلت ماهیانی که در لابه لای زمین خشک و ترک خورده آرام گرفته اند یافت می شود.

کمی دورتر چند راس دام در حال خوردن علف ها هستند. بیشتر از همه این ها یک تابلو نظرم را جلب می کند. روی آن با تاکید نوشته اند «شنا اکیداً ممنوع». 

اینجا قبلا ساحل دریای خزر و اسکله بندرترکمن بود ولی اکنون به زمینی خشک تبدیل شده است.

چند سالی می شود که این روند آغاز شده ولی برخی کارشناسان امیدوار می کنند و می گویند این اتفاقی است که در گذشته هم رخ داده، طبیعی است و دوباره خلیج گرگان پر آب خواهد شد.

با این حال تنها پسروی آب نیست که این روزها برای خلیج گرگان نگرانی ایجاد کرده است. آلودگی های میکروبی و آلاینده های صنعتی که بر اثر توسعه صنعت و دامداری در حاشیه رودخانه های گلستان رخ داده هم سواحل شرقی خزر را فرا گرفته است.

خشکی خلیج اقتصاد بازارچه ساحلی را متاثر کرده است

از خلیج رو به خشکی به بازارچه ساحلی بندرترکمن می رویم. قهر آب خلیج این روزها فقط مشکل محیط زیستی نیست بلکه به بازار نیز سرایت کرده است و مغازه ها حالا دیگر رونق گذشته را ندارند. اکثر مسافرانی که تا کنون به بازار می آمدند از جاذبه  وجود خلیج پرآب گرگان بوده است اما حالا با خشکی چند ساله و البته عدم وجود امکانات رفاهی مسافران دیگر رغبت گذشته را به این جا ندارند

رسول ۱۸ سال است که در بازارچه ساحلی بندرترکمن مشغول فعالیت است و با تعارف شربتی به خبرنگار مهر گفت: نزدیک پنج سال است که آب خلیج  در حال خشک شدن و پسروی است و همزمان بازار ما را نیز خشک کرده است.

رسول ادامه داد: اکثر مسافرانی که تا کنون به بازار می آمدند از جاذبه  وجود خلیج پرآب گرگان بوده است اما حالا با خشکی چند ساله و البته عدم وجود امکانات رفاهی مسافران دیگر رغبت گذشته را به این جا ندارند.

رسول از تلاش بازاریان را که از طریق هیئت بازار برای نجات خلیج بارها انجام گرفته است را یاد و از کوتاهی مسئولان گله کرد.

اسلام خوجه ۱۷ سال است در بازارچه ساحلی بندرترکمن کسب روزی می کند و با رسول همداستان است. او نیز از کوتاهی مسئولان گله دارد و از کمبود امکانات در خلیج گرگان می گوید که حتی در سالهای پرآبی خلیج گرگان توجه چندانی به آن نمی شد.

اسلام از جاذبه توریستی خلیج گرگان یاد کرد و گفت: خلیج گرگان جاذبه توریستی و گردشگری بالایی دارد و هر سال در ایام تعطیل و عید نوروز بیشترین مقدار مسافر را نسبت به دیگر نقاط استان دارد.

اسلام خوجه با اشاره کاهش چشمگیر مسافران با پسروی آب خلیج گرگان گفت: سابق بر این از کشورهای همسایه نیز برای بازدید به این ناحیه می آمدند و سالانه بالغ بر پنج میلیون مسافر و توریست از اینجا بازدید می کنند.

اسلام از سال‌هایی نه چندان دور که در آن مناطق کشت پنبه و صیفی جات رونق داشت یاد و خاطرنشان کرد: جزر و مد طولانی مدت خلیج سابقه دار است اما تنها دلایل طبیعی را نمی توان علت خشکی خلیج دانست و پسروی این دوره خلیج نسبت به دوره های قبل شدیدتر است.

پسروی آب خلیج گرگان نیازمند بررسی دقیق است

پسروی آب خلیج گرگان طی سال های اخیر رد پای بسیاری از کارشناسان و مسئولین را برای برطرف کردن آن بر تن خلیج انداخته است و در سطح ملی و استانی کمیته ای برای نجات خلیج تشکیل شده است. 

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: اسناد ۱۵۰ سال پیش، گزارش های گروه های روسی در دوره قاجاریه و مطالعات فرانسوی ها در اواخر قرن نوزدهم نشان می دهد که پسروی آب خلیج استرآباد(گرگان کنونی) در آن دوره نیز شایع بوده است.

مزدک دربیکی افزود: در حال حاضر در مورد خلیج گرگان با دو بحث مواجه هستیم یکی طی شدن سیکل طبیعی پسروی خلیج و دیگری اختلال در سیکل طبیعی که فعالیت های انسانی باعث آن شده است.

وی با اشاره به رسوب گذاری زیاد در بستر خلیج گرگان ادامه داد: این حجم رسوب گذاری به واسطه فرسایش بالادست و حجم رسوباتی است که رودخانه های بالادست وارد خلیج گرگان می کنند.

دربیکی به تغییر پوشش گیاهی در بالادست خلیج گرگان اشاره و بیان کرد: این تغییر پوشش باعث شسته شدن و انباشته شدن خاک در خلیج گرگان می شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی خاطر نشان کرد: تخریب جنگل در بالادست رودخانه ها، کشت در اراضی شیبدار بدون رعایت اصول فنی شخم زدن در این اراضی فرسایش خاک را در این مناطق تشدید کرده است.  دریاخواری از دیگر دغدغه هایی است که به موازات خشکی خلیج شاهد آن خواهیم بود و در حال حاضر نیز در بخش هایی از زاغمرز بهشهر به وقوع پیوسته است

دربیکی در ادامه به موضوع تغییر اقلیم اشاره کرد و افزود: طبق آمار هواشناسی سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود ۶۸ درصد کاهش بارندگی داشتیم و در حال حاضر به جز استان های مازندران و گیلان و اردبیل در باقی نقاط کشور تنش آبی را شاهد هستیم که باعث ایجاد اختلال در چرخه آبی آن ها می شود.

وی دریاخواری را از دیگر دغدغه هایی عنوان کرد که به موازات خشکی خلیج شاهد آن خواهیم بود و در حال حاضر نیز در بخش هایی از زاغمرز بهشهر به وقوع پیوسته است.

دربیکی با اشاره موضوع لایروبی در خصوص یکی از راهکارهای نجات خلیج گرگان گفت: در این خصوص باید مطالعات دقیق انجام شود و برخی کارشناسان بر این باورند چون که سطح تراز خلیج از دریای خزر بالاتر است ممکن باعث خالی شدن همین میزان آب از خلیج گرگان شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد در بحث نجات خلیج تنها یک سازمان را دخیل ندانست و از آب منطقه ای، سازمان شیلات و بنادر و کشتیرانی در این راستا یاد و تصریح کرد: موضوع خلیج گرگان فراتر از استان است در این راستا ما نیاز به یک برنامه کوتاه مدت و ضربتی داریم تا جلوی این فرآیند خشک شدن را بگیریم، و دیگر اینکه یک برنامه بلند مدت نیاز داریم مشابه کاری که برای دریاچه ارومیه انجام شد. 

پرونده خلیج گرگان روی میز دادستان کل کشور

بحران خلیج گرگان باعث شد تا علاوه بر دستگاه های متولی بخش محیط زیست و دریایی، دستگاه قضایی هم پار کار بیاید. در همین رابطه رئیس شورای حفظ بیت المال استان گلستان از قرار گرفتن پرونده خلیج گرگان روی میز دادستان کل کشور و طرح آن در شورای حفظ حقوق بیت المال کشور خبر داد و اظهار کرد: ما به دنبال ایجاد حساسیت بین مردم و پای کار آوردن همه مدیرانی هستیم که در این باره مسئولیت دارند.

هادی هاشمیان با تاکید بر اینکه  تنها راه نجات خلیج گرگان، تبدیل آن به مطالبه ی ملی است، افزود: هر چند اقداماتی در سطح استان برای نجات این خلیج صورت گرفته است اما کافی نیست و نیاز به کمک فرا استانی دارد.

رئیس کل دادگستری گلستان گفت: بازدید های میدانی نشان می دهد راه های ارتباطی خلیج گرگان به ویژه کانال خوزینی بسته شده که این امر زندگی آبزیان این خلیج را با خطر جدی مواجه کرده است.

هاشمیان بر تشکیل بسیج رسانه ای برای نجات خلیج گرگان تاکید و تصریح کرد: رسانه ها، سازمان های مردم نهاد و فعالان فضای مجازی می توانند با ایجاد حساسیت در جامعه به جلب کمک های ملی و بین المللی برای نجات خلیج گرگان، کمک کنند.

اهمیت مساله خلیج گرگان پای رئیس جمهور را هم به این بحران باز کد تا جایی که حسن رحانی دستوری جدی برای بر پیگیری احیای خلیج گرگان صادر کرد. در همین رابطه مدیرکل دفتر سواحل و تالاب‌های ساحلی سازمان حفاظت محیط زیست چندی پیش ابراز امیدواری کرد حمایت هیات دولت را در زمینه تشکیل ستاد ملی احیای خلیج گرگان و تالاب میانکاله داشته باشیم چون در صورت تشکیل ستاد ملی ضمن افزایش اختیارات،ردیف بودجه‌ای مشخصی برای احیای خلیج گرگان تخصیص داده می‌شود و این اقدامات مسیر نجات خلیج گرگان را هموارتر می‌کند.

شهرام فداکار با تاکید بر این که یک اقدام اضطراری و یک اقدام بلندمدت برای احیای خلیج گرگان در نظر گرفته شده است، تصریح کرد: قرار است در قدم اول روند کاهش تراز آب را متوقف و وضعیت  فعلی خلیج را حفظ کنیم و برای این کار یک پروژه تعریف شده و اعتباری حدود پنج میلیارد تومان از طریق استان گلستان تامین شده است.

۸۰ درصد آب خزر از ولگا تامین می شود

مدیرکل دفتر سواحل و تالاب‌های ساحلی سازمان حفاظت محیط زیست در مورد دلیل کاهش ورودی آب از رود ولگا اظهار کرد: معمولا افزایش دما رونق کشاورزی را در روسیه به همراه دارد که در نتیجه آن اراضی زراعی، توسعه می‌یابد و مصرف آب ولگا بالا می‌رود. این روند در روسیه، ورودی ولگا به سمت خزر را کاهش می‌دهد چون این رود حدود ۸۰ درصد آب خزر را تامین می‌کند که با کاهش ورودی آن تراز خزر آسیب می‌بیند البته کاهش بارش و ورود به یک دوره خشکسالی نیز  بر کاهش تراز دریای خزر موثر بوده است.

او با این حال معتقد است نباید درجه بحران دریاچه ارومیه را با خلیج گرگان یکسان بدانیم چون خلیج گرگان وضعیت خیلی بهتری نسبت به دریاچه ارومیه در زمان آغاز به کار ستاد احیای دریاچه ارومیه دارد. 

گرچه مدیرکل دفتر سواحل و تالاب‌های ساحلی سازمان حفاظت محیط زیست بحران کم آبی خلیج را گرگان با دریاچه ارومیه برابر نمی داند، اما آلودگی های محیط زیستی این بحران تاثیرات منفی بسیاری هم بر منطقه و هم بر اقتصاد ساکنان خلیج گذاشته است تا جایی که علاوه بر تشدید معضل اشتغال و آسیب های اجتماعی پس از آن، شاهد تبعات این مساله بر طرح های عمرانی و توسعه ای حاشیه خلیج هستیم.

لذا می طلبد سازمان محیط زیست با جدیت بیشتری به مساله خلیج گرگان بپردازد و آن را جزو اولویت های دولت جدید قرار دهد.